Het effect van wind op zee op olie- en gaswinning

Er bevinden zich olie- en gaswinningsplatforms in of vlak bij windenergiegebieden. De Rijksoverheid wil het opwekken van windenergie en het winnen van olie en gas zo goed mogelijk naast elkaar laten bestaan.

In de toekomst zullen meer gasvelden uit productie genomen worden. Daardoor verdwijnen ook de platforms. Tegelijkertijd zal er ook de komende jaren olie- en gaswinning op zee zijn – en komen er daardoor nieuwe platforms bij.

Ruimte voor olie- en gaswinning

Voor olie- en gaswinning is ruimte nodig. Onder andere voor de bereikbaarheid per helikopter. De platforms zijn 24/7 bemand met mensen in ploegdienst. Zij moeten elkaar continu aflossen. Vervoer per boot duurt daarvoor te lang.

Ruimte voor bereikbaarheid

Voor de bereikbaarheid van olie- en gaswinningsplatforms moeten helikopters genoeg ruimte hebben om te bewegen. Alleen dan kunnen zij veilig en volgens internationale voorschriften aan- en afvliegen. Daarom moet er rond elk platform met een helikopterdek een zone zonder obstakels zijn. Het is gangbaar om hiervoor een cirkel te nemen met een straal van 5 nautische mijl (ongeveer 9 kilometer).

Omdat de Noordzee al erg vol is, onderzoekt de Rijksoverheid of er mogelijkheid is om minder ruimte rondom de platforms vrij te houden. Daarbij wordt als richtlijn gebruikt dat met de eigenaar van het mijnbouwplatform bekeken wordt of er een windturbine binnen deze 5 NM geplaatst kan worden (maatwerk). Dit moet onderzocht zijn voordat het Kavelbesluit wordt genomen. Dit is zo afgesproken in Programma Noordzee 2022-2027.

Daarom onderzoekt de Rijksoverheid nu hoeveel ruimte rondom platforms vrij moet blijven voor windparken onder de Routekaart 2030. Maar ook voor de windparken onder de Routekaart 2023 heeft de Rijksoverheid hiervoor onderzoek gedaan. In de toekomst moet de Rijksoverheid naast platforms voor olie- en gasproductie ook rekening houden met installaties voor de opslag van CO2 en mogelijk waterstof.

Bij de voorbereiding van kavelbesluiten voor de windparken kijkt de Rijksoverheid ook of de helikopterroutes moeten veranderen. Die aanpassingen moeten passen binnen de voorwaarden voor luchtvaartveiligheid en bereikbaarheid. Tot nu toe zijn helikopterroutes geen grote obstakels voor toekomstige windparken.

Ruimte voor olie- en gasleidingen
Rondom olie- en gasleidingen moet, net als bij elektriciteits- en telecomkabels in zee, een onderhoudszone vrij blijven. Het gaat om 500 meter aan beide zijden van een leiding, dus 1.000 meter in totaal. In de nieuw aan te leggen windparken is hier voldoende ruimte voor, want de onderlinge afstand tussen windturbines is al snel gelijk aan of groter dan 1.000 meter.

Viewer activiteiten energiesysteem op de Noordzee

In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft RVO een viewer ontwikkeld, die laat zien op welke plekken activiteiten voor productie en transport van energie op zee plaatsvinden. Ook de zaken die met het energiesysteem op de Noordzee te maken hebben zijn zichtbaar. Denk bijvoorbeeld aan:

• scheepvaartroutes
• helikopterroutes
• natuurgebieden
• defensiegebieden

De viewer bestaat uit lagen die je aan- en uit kunt zetten, afhankelijk van de informatie die je wil hebben. Hiermee heeft iedereen zicht op de plekken waar verschillende activiteiten om ruimte vragen. Ook kan de Rijksoverheid of het mijnbouwbedrijf maatwerk in gang zetten om beide activiteiten een plekje op de Noordzee te geven.

Nieuwe olie- en gaswinning

Het ruimtevraagstuk betreft niet alleen bestaande olie- en gasplatforms op de Noordzee. De Rijksoverheid verleent olie- en gasondernemingen ook vergunningen voor het opsporen en aanboren van nieuwe olie- en gasvelden. Als uit één of meerdere proefboringen blijkt dat een veld economisch interessant is, kan de onderneming een winningsvergunning en een milieuvergunning aanvragen. Die zijn nodig om een olie- en gaswinningsplatform te kunnen aanleggen.
Voor elk gebied waar een windpark gepland is, gaat de Rijksoverheid in gesprek met vergunninghoudende olie- en gasondernemingen. Hebben zij daar concrete plannen voor het opsporen en aanboren van nieuwe velden? Zo ja, dan bekijkt de Rijksoverheid in hoeverre windparkexploitanten met die plannen rekening kunnen houden bij het ontwerp en de aanleg van hun windpark.
Olie- en gasvelden die zich aan de rand van windenergiegebieden bevinden, blijven meestal goed bereikbaar – eventueel door deze schuin aan te boren. Dit laatste kost wel meer geld, waardoor het minder aantrekkelijk kan zijn om op zo’n locatie olie of gas te winnen.

Elektrificatie van olie- en gasplatforms

Olie- en gasinstallaties verbruiken energie, vooral de platforms die gas behandelen en vanuit waar het transport naar land plaatsvindt. Op dit moment halen zij die energie uit het gas dat ze zelf winnen en dit gebeurt zeer inefficiënt. Zij verstoken ter plekke tot wel 5 procent van het gewonnen gas. Hierbij komen koolstofdioxide (CO₂₎, stikstofoxiden (NO_X) en fijnstof vrij.
Om deze uitstoot in te perken, hebben platforms een alternatieve en schone energiebron nodig. Ze zouden bijvoorbeeld de elektriciteit kunnen gebruiken die naburige windparken opwekken. Daartoe zouden de huidige installaties op bestaande platformen dan wel vervangen moeten worden door elektrisch aangedreven varianten.

De olie- en gassector verkent of elektrificatie van bestaande platforms zinvol en rendabel is. De beslissing hangt onder meer af van de afstand tussen enerzijds die platforms en anderzijds de windparken met het bijbehorende net op zee. Ook het benodigde elektriciteitsverbruik is een aandachtspunt, net als de vraag hoelang platforms nog in bedrijf zijn.

Een mogelijkheid blijkt het elektrificeren van het gasplatform K-14 via een aansluiting op het net op zee in het windenergiegebied Hollandse Kust (noord). De minister van Economische Zaken en Klimaat heeft daarom in 2020 besloten dat het platform van het net op zee in dit windenergiegebied geschikt moet zijn voor een aansluiting van gasplatform K-14. Binnen de huidige wetgeving is het niet mogelijk om andere partijen dan de vergunninghouders van windparken op zee aan te sluiten op het net op zee. Om dit wel mogelijk te maken werkt de minister aan wetgeving via het wetstraject voor een nieuwe Energiewet.

Hergebruik van gasinfrastructuur

Wat doe je met olie- en gaswinningsplatforms die niet meer worden gebruikt? Haal je ze weg of laat je ze staan? Eigenaren van platforms en bijbehorende leidingen (‘gasinfrastructuur’) zijn verplicht om deze na verloop van de vergunning te verwijderen. Maar in sommige gevallen hoeft opruimen niet nodig te zijn, omdat de infrastructuur misschien opnieuw gebruikt kan worden. Bijvoorbeeld voor:

• Carbon Capture and Storage (CCS), oftewel: het opslaan van CO₂ in lege gasvelden, zodat die stof niet in de atmosfeer komt. CCS kan zo een rol spelen in het terugdringen van de CO₂-uitstoot van de industrie. Op zee kunnen de installaties voor CCS bovendien de elektriciteit gebruiken die windparken produceren. Er is nog geen uitsluitsel over de vraag welke platforms en leidingen voor CCS te hergebruiken zijn;
• Het transport van gasvormige energiedragers die op zee uit windstroom zijn geproduceerd, zoals waterstof. De Rijksoverheid onderzoekt deze mogelijke toepassing van de gasinfrastructuur. Er is nog geen uitsluitsel over welke platforms en leidingen te hergebruiken zijn voor het transport van waterstof;
• De productie van waterstof, door op ongebruikte platforms elektrolyse-installaties te plaatsen die deze productie voor hun rekening nemen.