De effecten van wind op zee op cultureel erfgoed

De Noordzee herbergt waardevol archeologisch erfgoed, zowel onder water als aan de kust. Denk aan eeuwenoude scheepswrakken en gereedschappen uit de prehistorie. Het is een wettelijke plicht om rekening te houden met zulk cultureel erfgoed.
Door de eeuwen heen zijn er talloze schepen gezonken op de Noordzee. De wrakresten liggen nu over de bodem verspreid. In een veel verder verleden, tienduizend jaar geleden, was de Noordzee nog geen zee en leefden onze verre voorouders in dit gebied als jagers-verzamelaars. De materiële overblijfselen van menselijke activiteit in de Noordzee vormen een belangrijke bron van kennis over ons verleden. Zolang deze resten in de bodem liggen, kunnen ze duizenden jaren of nog langer bewaard blijven.

Cultureel erfgoed

Potentiële archeologische waarde van Noordzeegebieden

Plicht tot bescherming cultureel erfgoed

De plicht om rekening te houden met cultureel erfgoed onder water en aan de kust vloeit voort uit zowel de Erfgoedwet als de delen van de voormalige Monumentenwet die overgaan naar de Omgevingswet. De regels gelden ook voor de bescherming van scheepswrakken.

Beleid voor cultureel erfgoed
In de Visie Erfgoed en Ruimte staat als doelstelling dat cultureel erfgoed goed gepositioneerd moet worden bij ruimtelijke ontwikkelingen op de Noordzee. Het rijksbeleid om cultureel erfgoed onder water en aan de kust te behouden is verder verwoord in de Beleidsnota Noordzee 2016-2021. Het is gebaseerd op de uitgangspunten van het Verdrag van Valetta (ook wel Verdrag van Malta genoemd). Het gaat bij deze uitgangspunten in het bijzonder om:

  • het streven naar optimaal behoud van archeologische waarden in de bodem;
  • een meldplicht voor archeologische vondsten;
  • het meewegen van het archeologisch belang in de ruimtelijke ordening;
  • het waarborgen dat milieueffectrapportages en de daaruit voortvloeiende beslissingen rekening houden met archeologische vindplaatsen en hun context;
  • het ‘verstoorder betaalt’-principe: het doorberekenen van de kosten voor benodigd archeologisch onderzoek aan de ‘verstoorder’, zoals de initiatiefnemer van een windpark.

Aandacht voor archeologisch onderzoek

Aan de kavelbesluiten voor windparken op zee liggen milieueffectrapportages ten grondslag. Die rapportages houden rekening met archeologisch onderzoek. Hiervoor putten de rapporteurs uit literatuur, maar ook uit gegevens van bodemonderzoeken die in opdracht van de Rijksoverheid worden uitgevoerd. Deze bodemonderzoeken zijn onderdeel van de voorbereidende onderzoeken die de RVO laat verrichten voor de tenders van de windenergiekavels.
In de kavelbesluiten staan aanvullende voorschriften over archeologisch onderzoek, gericht aan de toekomstige vergunninghouder van een windpark op zee. Het gaat dan om de plicht om dat onderzoek te verrichten voordat de bouw van het windpark start. Zulk onderzoek voorkomt dat tijdens de bouw bekende en onbekende archeologische vindplaatsen beschadigd raken. Blijkt uit het onderzoek dat er inderdaad een archeologische vindplaats is? Dan worden de bouwwerkzaamheden archeologisch begeleid, worden er fysieke maatregelen getroffen ter bescherming van de vindplaatsen of worden vindplaatsen uitgesloten van ingrepen, met inachtneming van een bufferzone. Bij dit alles is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed betrokken.

Cultureel erfgoed op land

De plaatsing van windturbines op zee vereist ook ruimte op het vasteland. Bijvoorbeeld voor (de uitbreiding van) transformatorstations en kabels van het net op zee. Ook deze plekken kunnen van archeologische waarde zijn. Neem gebieden als de Stelling van Amsterdam (Werelderfgoed), als daar een doorvoer van elektriciteit zou moeten plaatsvinden.

Doorverwijzingen

Nederlandse aanpak

Waarom is windenergie op zee nodig? Wat zijn de doelen en hoe zorgt de Rijksoverheid ervoor dat doelen worden gehaald?

Noordzee

Over hoe de Rijksoverheid de Noordzee beheert en hoe de ruimte op de Noordzee is verdeeld. Wat op de Noordzee kan en mag, en welke regels en voorwaarden daarvoor gelden.

Innovatie

Innovatie, ontwikkeling (internationale) samenwerking en opleidingen zijn belangrijk om de kosten van wind op zee omlaag te krijgen en biedt daarmee economische kansen.

Werk en scholing

De windsector biedt perspectieven voor mensen die willen werken in de wind. NWEA is de verbinder binnen de sector en koppelt relevante partijen aan elkaar binnen de sector.

Veelgestelde vragen

Op deze website vindt u veel informatie over Wind op zee. Vindt u niet wat u zoekt? Kijk dan bij de veelgestelde vragen of neem contact met ons op.

Voorgestelde veelgestelde vragen