De effecten van wind op zee op cultureel erfgoed

Door de eeuwen heen zijn veel schepen op de Noordzee gezonken. De resten van de wrakken liggen nu over de bodem verspreid. 10.000 jaar geleden was de Noordzee nog geen zee en leefden onze verre voorouders in dit gebied als jagers-verzamelaars. De overblijfselen van menselijke activiteiten in de Noordzee zijn een belangrijke bron van informatie over ons verleden. Zo lang deze resten in de bodem liggen, kunnen ze duizenden jaren bewaard blijven.

Plicht om cultureel erfgoed te beschermen

De plicht om rekening te houden met cultureel erfgoed onder water en aan de kust komt voort uit de Erfgoedwet. En uit de delen van de voormalige Monumentenwet die nu in de Omgevingswet staan. De regels gelden ook voor de bescherming van scheepswrakken.

Beleid voor cultureel erfgoed

In de Visie Erfgoed en Ruimte staat de doelstelling dat cultureel erfgoed goed mee gaat bij ruimtelijke ontwikkelingen op de Noordzee. Het is gebaseerd op de doelen van het Verdrag van Valetta:

• het zo goed mogelijk bewaren van archeologische waarden in de bodem;
• een meldplicht voor archeologische vondsten;
• het meewegen van het archeologisch belang in de ruimtelijke ordening;
• de zekerheid dat milieueffectrapportages en de daaruit volgende beslissingen rekening houden met archeologische vindplaatsen en hun omgeving;
• het ‘verstoorder betaalt’-principe (het doorberekenen van de kosten voor archeologisch onderzoek aan de ‘verstoorder’, zoals de  van een windpark).

Aandacht voor archeologisch onderzoek

Milieueffectrapportages zijn de basis voor de kavelbesluiten voor windparken op zee. Die rapportages houden rekening met archeologisch onderzoek. Hiervoor gebruiken de rapporteurs literatuur, maar ook informatie van bodemonderzoeken. Deze bodemonderzoeken zijn onderdeel van de voorbereidende onderzoeken die Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) laat doen voor de vergunningverlening van nieuwe windparken.

In de kavelbesluiten staan extra regels over archeologisch onderzoek. Hier moet de toekomstige vergunninghouder van een windpark op zee zich aan houden. Het gaat dan om de plicht om dat onderzoek te doen voordat de bouw van het windpark start. Dit onderzoek voorkomt dat tijdens de bouw bekende en onbekende archeologische vindplaatsen beschadigen. Blijkt uit het onderzoek dat er een archeologische vindplaats is? Dan kan er sprake zijn van:

• archeologische begeleiding van de bouwwerkzaamheden;
• fysieke maatregelen om de vindplaatsen te beschermen;
• of het verbieden van werkzaamheden bij bepaalde vindplaatsen (inclusief een bufferzone).

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is hierbij betrokken.

Cultureel erfgoed op land

De bouw van windturbines op zee vraagt ook ruimte op het vasteland. Bijvoorbeeld voor (de uitbreiding van) transformatorstations en kabels van het net op zee. Ook deze plekken kunnen van archeologische waarde zijn. Op land gelden dezelfde regels en maatregelen. Dus ook daar doen de Rijksoverheid en de ontwikkelaars onderzoek om erfgoed te bewaren.