Uitgeschreven tekst WOZ lange versie
In deze video wordt het verhaal verteld van Wind op Zee, de outekaart 2013-1023, het project waarbij windmolenparken in de Noordzee geplaatst worden. Diverse mensen van verschillende organisaties die hierbij betrokken zijn of zijn geweest, komen aan het woord. Ook voormalig minister van Economische Zaken Henk Kamp en minister van Klimaat en Energie, Rob Jetten, praten over windenergie in het algemeen en het project Wind op Zee in het bijzonder. De video bevat ook een voice-over.
Wolken pakken zich samen. In versneld tempo trekken ze over. Een close-up toont opwaaiende zandkorrels.
VOICE-OVER: "In dit land vol kennis over water en wind, bleek het veranderende klimaat al snel urgent. Wat begon met veel scepsis en twijfel, ontwikkelde zich tot het geloof om te kunnen bouwen. Aangewakkerd door ambitie, zetten pioniers stappen op onbekend terrein. Stormachtige ontwikkelingen ontstaan nooit vanzelf. Ze worden gecreëerd. Dit is het verhaal van Wind op Zee."
Beeldtitel:
Het verhaal van Wind op Zee
Beeldtekst:
opening Egmond aan Zee
april 2007
Een nieuwsbeeld uit 2007 toont Maria van der Hoeven, minister van Economische Zaken.
MARIA VAN DER HOEVEN: "We zijn op dit moment in Egmond aan Zee. Vandaag is het eerste windpark op zee in Nederland in gebruik genomen, een fantastisch project waar zo’n 36 grote windmolens energie leveren voor minimaal honderdduizend huishoudens. Schone energie leveren. En dat is iets om heel erg trots op te zijn."
Beeldtekst:
opening Prinses Amalia
juni 2008
Een taartdiagram met als titel '1,0 gigawatt windvermogen op zee' toont als drie kleine taartpunten windpark Egmond aan Zee, windpark Prinses Amalia en het nog te ontwikkelen windpark Luchterduinen en het nog te ontwikkelen windpark Gemini als vierde, grote taartpunt.
VOICE-OVER: "Wat klein en gefragmenteerd begon werd een belangrijk onderdeel van het Energieakkoord. En wat volgde was de route naar 2023."
Beeldtekst:
6 september 2013
Een nieuwsbeeld uit 2013 toont een persmoment waarbij diverse mensen in een vergaderruimte zitten.
NIEUWSLEZER: "Het Energieakkoord is vanmiddag ondertekend, nadat er maanden over is onderhandeld. Onder leiding van de Sociaal Economische Raad hebben werkgevers, werknemers en milieuorganisaties verregaande afspraken gemaakt over energiebesparing en verduurzaming van onze energie."
VOICE-OVER: "De Nederlandse overheid wil in 2023 van 1 gigawatt naar 4,5 gigawatt wind op zee gaan, goed voor 16 procent van ons huidig elektriciteitsverbruik."
De titel van de taartdiagram verandert van '1,0 gigawatt windvermogen op zee' naar '4,5 gigawatt windvermogen op zee'.
VOICE-OVER: "Deze groei vereist de realisatie van grote windparken. Drie energiegebieden in de Noordzee worden hiervoor aangewezen. Borssele, Hollandse Kust (zuid) en Hollandse Kust (noord)."
Op een kaart van Nederland worden de locaties van deze energiegebieden in de Noordzee aangeduid. Borssele ligt voor de kust van Zeeland, Hollandse Kust (zuid) ligt ter hoogte van Zuid-Holland en Hollandse Kust (noord) ligt ter hoogte van Noord-Holland.
Een vlinder landt op een struik. Groen boomblad danst in de wind.
Voormalig minister van Economische Zaken Henk Kamp neemt plaats in een zonnige tuin.
HENK KAMP: "Het is natuurlijk een heel groot project om te zorgen dat er een heleboel windmolens op zee komen, grote windmolens en dat al met al met de vergunningverlening, planologie, alles wat daarbij komt kijken. Het was een heel groot project."
Voormalig Hoofd Klimaat & Energie bij Natuur & Milieu, Ron Wit, zit op een kruk in een duinlandschap.
RON WIT: "Met name op het gebied van het energie- en klimaatbeleid voeren we in Nederland eigenlijk al jaren een zigzagbeleid. En zowel de NGO's, als het bedrijfsleven, maar ook andere maatschappelijke organisaties, hadden zoiets van: ‘ja, dat kan zo niet langer’. We moeten elkaar vinden en proberen tot een stabiele koers voor Nederland te komen."
HENK KAMP: "De kunst was dus om de bedrijven zover te krijgen dat ze bereid waren om die windmolens te produceren en daar neer te zetten. Dus we moesten de planologie als overheid regelen. We moesten de vergunninggeving, de tenders, moesten we regelen, we moesten zorgen dat de financiering voor elkaar was, er moest voldoende politieke steun zijn, ook op de langere termijn. En we moesten de aansluitingen op land, de elektriciteit die naar het land kwam, dat moesten we allemaal regelen."
RON WIT: "Wind op Zee stond eigenlijk in de kinderschoenen. Het was nog een heel beginnende technologie. Er waren een paar elementen die cruciaal waren in dat akkoord. Dus dat is niet alleen maar het uitrolpad van 3,5 gigawatt. Het was ook de wederkerige prestatieafspraak dat de sector dan 40 procent kostenreductie zou behalen en de overheid eigenlijk risico's zou gaan wegnemen bij de bedrijven."
HENK KAMP: "Wij wisten dat we, als we ons eigen werk op het ministerie goed zouden doen, alles goed zouden regelen, dat dan de bedrijven zich helemaal op de techniek en op de prijs konden concentreren."
RON WIT: "De ministeries die eerst eigenlijk een beetje los van elkaar werkten. Na 2013 hebben die een andere samenwerking gekozen met één belangrijke programmadirecteur die dat dan afstemde, waardoor ook de ontwikkeling van die kavel systematiek en tender systematiek en de aanwijzing van de gebieden op zee, dat dat op een veel succesvollere manier en effectievere manier is vormgegeven. Waardoor ook de sector niet meer van het kastje naar de muur werd gestuurd, maar samen dat kon ontwikkelen."
Beeldtekst:
De Nederlandse aanpak
VOICE-OVER: "Binnen de Rijksoverheid was het ministerie van Economische Zaken verantwoordelijk voor deze opgave en werkte hiervoor nauw samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en Rijkswaterstaat. En met TenneT als netbeheerder op de Noordzee, gaven deze organisaties uitvoering aan het Wind op Zee beleid."
René Moor, voormalig programmamanager van Wind op Zee (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat), staat bij de Euromast in Rotterdam.
RENÉ MOOR: "We hadden natuurlijk helemaal geen ervaring met wind op zee. En ik dacht: oké, wind op zee, ja hoe? Ik zal dan waarschijnlijk toch wel iets meer collega's nodig hebben om dat te realiseren."
VOICE-OVER: "De aanleg van een stroomnetwerk op zee door netbeheerder TenneT vormde de start van Wind op Zee."
Marco Kuijpers, director Large Projects Offshore van TenneT, zit in een ruimte met grote ramen die uitkijken over een groen landschap.
MARCO KUIJPERS: "Eigenlijk toen de routekaart startte, of eigenlijk de voorbereiding daarvan, was de vraag: zou TenneT de rol krijgen van netbeheerder op zee en waarom zou dat zijn? En toen was ik met toenmalig CEO van TenneT, Mel Kroon, uitgenodigd door de minister van Economische Zaken op dat moment, de heer Kamp. Voordat ik überhaupt zat, was de vraag: “Ik heb gehoord dat jullie dat niet kunnen en je hebt drie kwartier om uit te leggen dat jullie het wel kunnen." Dat hebben we toen gedaan en na afloop van die bespreking zei hij: "Nou, ik heb er vertrouwen in dat jullie het kunnen. En ik wil dat jullie er ook echt een succes van maken, want ik kijk jullie erop aan.”"
RENÉ MOOR: "Kamp had afgesproken dat er 3500 megawatt op zee zou komen. Hij had natuurlijk niet zo'n goed idee hoe groot die windparken moesten zijn. Toen wij erover nadachten dachten we: als je nou standaardisatie wil, dan kan je veel beter elk park ongeveer even groot hebben. Dus toen hebben we gezegd, dat was echt wel heel bijzonder: "We doen vijf parken van 700 megawatt." Dat was natuurlijk ook nog dat je moest plotten waar die parken dan komen. Voorheen zochten de ontwikkelaars dat uit, maar nu deden wij dat. Wij zeiden: "Op die plek, daar alleen, daar komt een windpark.""
MARCO KUIJPERS: "Windparken produceren elektriciteit en wij verzamelen dat in een zogenaamd platform of een stopcontact en daar wordt het op een hoger spanningsniveau gebracht om het te kunnen transporteren naar land en daar komt het op het landstation en via het landstation gaat het naar het hoogspanningsnet. En dan komt het eigenlijk op het hoogspanningsnet wat je kent van land. We wisten dat we vijf transformatorstations op zee moest gaan bouwen, stopcontacten. En we hebben gezegd: we gaan ‘m standaardiseren. En het grote voordeel is dat wij, bijvoorbeeld met reserveonderdelen, met één transformator of twee transformatoren, er vijf kunnen doen. Anders heb je telkens een reserveonderdeel nodig. Dat zijn dure onderdelen. En ook kun je met het onderhoud, ook eigenlijk goedkoper onderhouden omdat het telkens hetzelfde is. En wat we ook hebben kunnen doen, doordat wij de netbeheerder op zee waren, konden wij met bijvoorbeeld project nummer vijf in het begin al gelijk starten met alle vergunningen en dergelijke, waardoor je eigenlijk ook op het hele totaalproces de risico's omlaag hebt kunnen brengen voor de windparkontwikkelaars."
VOICE-OVER: "Een project met de grootte als die van Wind op Zee loopt tegen genoeg obstakels aan. En die kunnen alleen overwonnen worden als de sector elkaar weet te vinden en de koppen bij elkaar steekt."
Jan Vos, voorzitter Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA) zit in een kantoorruimte.
JAN VOS: "De geschiedenis van windenergie in Nederland gaat terug tot 1972. Dat was op dat moment eigenlijk voor het eerst dat mensen gingen nadenken over de eindigheid van de natuurlijke hulpbronnen die we hebben en het gebruik van fossiele energie. Toen zijn er in Nederland een aantal begonnen met het neerzetten van windmolens in hun achtertuin. Op een lantaarnpaal letterlijk. Op een gegeven moment gingen ze grotere windmolens bouwen en meer professioneel. En toen hadden ze meer stroom dan ze thuis nodig hadden. En toen dachten ze: dat kunnen we invoeden op het net. Maar die netbeheerders zeiden: "Invoeden op het net, windmolens, toedeledokie, daar heb ik geen zin in." Toen hebben ze zich verenigd, al die mensen bij elkaar. En ze hebben gezegd: "Laten we samen optrekken om zo'n aansluiting te realiseren." En eigenlijk tot op de dag van vandaag is dat een belangrijk onderdeel van ons werk. De belangenbehartiging bestaat eruit dat we naar de overheid en netwerkbedrijven en ook in onderlinge samenhang proberen om die energietransitie zo goed mogelijk vorm te geven."
VOICE-OVER: "Al vanaf de start wordt er rekening gehouden met de effecten op de natuur. Windparken hebben gevolgen voor de natuur in het Noordzeegebied, positief en negatief. Of het nu om zeezoogdieren, vissen, vogels, vleermuizen of bodemdieren gaat. In het Wind Op Zee Ecologisch Programma onderzoekt de Rijksoverheid deze effecten en probeert de negatieve gevolgen tot een minimum te beperken en de positieve kansen te stimuleren."
Conny Groot, senior projectleider Natuur & Milieu, staat op een strand.
CONNY GROOT: "Meer wind op zee is keihard nodig om de klimaatverandering tegen te gaan. Alleen dat kunnen we niet zonder de natuur. De Noordzeenatuur is verarmd en we moeten alles op alles zetten om de Noordzeenatuur weer te versterken. Natuur & Milieu en Stichting de Noordzee hebben op een gegeven moment de handschoen opgepakt en we hebben gezegd: "We kunnen nog zoveel leren van natuurversterking in windparken en met name onder water." Daarom hebben ze het programma de Rijke Noordzee ontwikkeld. Met de Rijke Noordzee onderzoeken we welke natuurversterkende maatregelen goed werken en kunnen we dat op termijn uitrollen over alle windparken."
Vogels zoeken naar voedsel in een branding. De zonsondergang kleurt de zee oranje.
CONNY GROOT: "Eigenlijk in het windpark heb je ook betaplatforms en de kabels die erheen en terug lopen. Op die kabels, eigenlijk met name de cablecrossings zoals we dat noemen, kan je hele mooie steenbestorting neerleggen. Maar ook op platforms kunnen we kijken wat voor natuurversterkende maatregelen we daar kunnen toepassen. En dat is een win-win."
De camera glijdt over zee, met een horizon waar niets dan water is.
MARCO KUIJPERS: "Toen wij bezig waren met het ontwikkelen van het platform, zat ik op een gegeven moment met een aantal collega's te denken: misschien zijn er wel meer partijen die behoefte hebben aan vaste locaties om bijvoorbeeld metingen te doen. Toen zijn we dat gaan rondvragen en er bleek enorme aandacht te zijn. Dus dat gaat over weer, radar, maar ook vogelradar, maar ook vleermuizen. Dus al dat soort meetsystemen. Een soort mast is gemaakt. En dat heeft Rijkswaterstaat gecoördineerd en die zijn allemaal op onze platformen gebouwd. En daarmee hebben we nog een extra toegevoegde waarde kunnen leveren voor de Nederlandse maatschappij."
JAN VOS: "In 2013 was de kostprijs van windenergie op zee, ik geloof, 17 cent per kilowattuur en die moest naar ongeveer 5 cent per kilowattuur om concurrerend te worden. Om zonder subsidie die windenergie op te kunnen wekken. En we wisten dat dat kon."
RENÉ MOOR: "Toen we begonnen was wind op zee gewoon een dure technologie. Wij hielden ook rekening met, als je keek naar wat er in andere landen voor subsidiebedragen werden geboden tussen de 12 en 15 cent dachten we dat het zou worden. En uiteindelijk heeft dus Ørsted de eerste tender gewonnen met 7,26 cent. Dat was echt bijzonder, dat was echt zo laag. Dat ging ook de hele wereld rond. Toen kreeg je die tweede tender en toen heeft Shell met Eneco gewonnen. Dat was 5 komma nog iets cent. Dat was nog lager. We waren echt helemaal overdonderd. De derde tender, subsidieloos, heeft Vattenfall gewonnen. Al die partijen die hebben echt wel hun nek uitgestoken om de windparken te realiseren in hele bijzondere omstandigheden."
Steven Engels, Borssele 1 en 2 / Ørsted, zit in een interviewruimte.
STEVEN ENGELS: "Het was een periode waarin hard gestandaardiseerd werd in de sector waar de supply chain eigenlijk steeds maar duurder werd. En omdat wij de grootste waren en al het meeste van die spullen, monopalen etcetera, aankochten waren wij ook de eerste die gezien hebben dat die kosten echt wel naar beneden kwamen. Daardoor zijn wij in staat geweest om een toch wel heel erg laag bod in te dienen destijds, waarvan andere partijen dachten dat het onmogelijk was."
Marjolein Hormes, Borssele 1 en 2 / Ørsted, zit in een interviewruimte.
MARJOLEIN HORMES: "Om de eerste te zijn op Borssele I en II heeft veel mogelijkheden met zich meegebracht omdat we goed konden samenwerken en eigenlijk een soort template konden neerleggen als industrie, maar vooral in samenwerking met de overheid, met TenneT, met Rijkswaterstaat om de projecten vorm te geven, contracten vorm te geven, samenwerkingen te kunnen opstellen die in de toekomst gebruikt werden voor de andere windparken die na ons volgden."
Jurjan Blokland, Borssele 3 en 4 / Van Oord, zit in een interviewruimte.
JURJAN BLOKLAND: "De grootste uitdaging van Borssele III en IV was eigenlijk om het in hele korte tijd te bouwen. Eén van de belangrijkste optimalisaties was om het gewoon sneller te doen en een gecomprimeerd bouwschema te implementeren. We hebben het uiteindelijk in één jaar gedaan. Dat kan ook alleen maar als je een goed ontwikkelde keten om je heen hebt. En dat is in Nederland en in Europa absoluut het geval."
Ferdy Hengeveld, Borssele 5 / Van Oord, zit in een interviewruimte.
FERDY HENGEVELD: "De uitdaging bij innovaties is dat ze gedemonstreerd moeten worden in de praktijk, dus daarom heeft de Nederlandse regering Borssele V aangewezen als innovatiekavel. Waar nieuwe innovaties gedemonstreerd kunnen worden. En daarin zitten de innovaties, zoals bijvoorbeeld de Slip Joint. Het werkt als twee koffiebekers die je over elkaar heen schuift. En doordat je ze over elkaar heen schuift, zit het vervolgens vast. En dat is de meest eenvoudige verbinding die je kunt verzinnen. En dat leidt ertoe dat in de toekomst het installeren van windturbines veel sneller kan."
Ireen Geerbex, Hollandse Kust (zuid) / Vattenfall, zit in een interviewruimte.
IREEN GEERBEX: "In veel opzichten was dit het perfecte project om nog een flinke kostendaling te realiseren. Er was natuurlijk al aardig wat voorbereidend werk gedaan in de kavelbesluiten door de overheid, waardoor we een heel goed beeld hadden van het kavel en wat er verwacht werd van het project. Ook dat de netaansluiting buiten de scope van de ontwikkelaar viel, dat scheelt veel en dat maakt het makkelijker om te kunnen focussen op het windpark zelf. De kostenreducties die die gingen al hard, omdat de randvoorwaarden hier goed waren. Ook de wind en de bodem. Alles was goed. Dus mocht dit het eerste project zijn om zonder subsidies gebouwd worden."
Tjalling de Bruin, Hollandse Kust (noord) / CrossWind, zit in een interviewruimte.
TJALLING DE BRUIN: "Bij Hollandse Kust (noord) hebben we twee grote uitdagingen en dat was om het park binnen drie jaar te bouwen. De tweede uitdaging is om een vijftal innovaties te demonstreren om constantere elektriciteit te leveren. En dat doen we dus met een subsidieloos windpark. En het meest spannende moment is eigenlijk: wij kunnen daar wel in geloven maar gelooft de markt daar ook in? En op dit moment hebben we al onze contracten getekend. Dus er zijn marktpartijen die ook net zoals wij hierin geloven. En we zijn daadwerkelijk begonnen met de constructie van deze innovaties."
JAN VOS: "Ik denk dat de schaalvergroting het meest belangrijke element is geweest in het succes van Wind op Zee. We zijn van turbines van 3,5 megawatt, gegroeid naar turbines van 15 megawatt. En dan denk je misschien: ja, wat is dat nou helemaal? Er zijn waterkrachtcentrales die alleen al blij zijn dat ze 15 megawatt opwekken. Wij zetten die turbines gewoon en masse neer, van 15 megawatt per stuk. Dus dat is echt een hele grote stap vooruit geweest. En in deze sector zal de werkgelegenheid alleen maar toenemen. Want de uitrol van windenergie wereldwijd is nog maar net begonnen. Dus als je nu iets moet gaan studeren, dan is dit een prachtige sector die een goudomrande toekomst biedt."
Beeldtekst:
opening Luchterduinen
september 2015
opening Gemini
mei 2017