Wat kost het net op zee?

Naast windparken is er een net op zee nodig. Dit net op zee transporteert elektriciteit van de windparken naar het hoogspanningsnet op land, zodat huishoudens en bedrijven duurzame en schone energie hebben. De Rijksoverheid wil deze verbindingen zo goed én goedkoop mogelijk houden. Hoe doet ze dat?

Om te beginnen heeft de Rijksoverheid TenneT (netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet) aangewezen als netbeheerder van het net op zee. TenneT ontvangt een vergoeding voor de aanleg van het net op zee. De Rijksoverheid betaalt deze vergoeding uit de Opslag Duurzame Energie (ODE) voor het net op zee van de windenergiegebieden Borssele en Hollandse Kust (zuid en noord). Bedrijven en burgers betalen voor de ODE via hun energierekening. Bedrijven dragen daarvan twee derde bij en burgers een derde.

Voor het net op zee van de overige windenergiegebieden ontvangt TenneT een vergoeding via tarieven voor het transport van elektriciteit. Deze tarieven berekent TenneT door aan grote bedrijven die zijn aangesloten op het hoogspanningsnet en aan de regionale netbeheerders, die het op hun beurt doorberekenen aan burgers en bedrijven via de energierekening.

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) houdt toezicht op TenneT en bepaalt jaarlijks wat de toegestane inkomsten van TenneT zijn (en dus wat de netbeheerder aan vergoedingen uit de ODE en tarieven krijgt). Daarbij toetst de ACM op doelmatigheid en efficiëntie.

Voordelen van één netbeheerder

Dat alleen TenneT (en dus niet een veelvoud aan bedrijven) hoofdverantwoordelijk is voor de bouw en het onderhoud van het net op zee, heeft een aantal voordelen:

• Standaardisatie

Er moeten meerdere platforms (‘stopcontacten’) op zee komen. Als de Rijksoverheid elke windparkontwikkelaar zelf zijn platform zou laten aanleggen, dan zou elke ontwikkelaar een eigen ontwerp maken en toepassen – met verschillende platforms als gevolg. Dat is duurder dan de huidige situatie: TenneT maakt één (standaard)ontwerp en past die meermalen toe. Zo laat het bedrijf tot 2030 acht identieke platforms bouwen voor windparken dicht bij de kust. Deze acht platforms zijn voor het personeel gelijk te beheren, bij onderhoud kan geput worden uit één voorraad basiscomponenten.

TenneT laat deze platforms bouwen door (internationale) werven. De keuze voor deze werven verloopt via competitieve tenders in de markt. Doordat de platforms door de jaren heen in verschillende tranches worden gebouwd, kan tussentijds geleerd worden. Die lessen kunnen leiden tot (detail)verbeteringen in het ontwerp.

• Schaalvoordelen bij inkoop

Doordat TenneT meerdere identieke platforms laat bouwen, ontstaan er financiële voordelen bij de inkoop van apparatuur en onderhoudsdiensten. De apparatuur die nodig is (zoals transformatoren en schakeleenheden) moet immers op alle platforms gelijk zijn; dankzij die grote afname kan TenneT korting bedingen. En omdat er in principe hetzelfde soort onderhoud nodig is voor alle platforms, kan TenneT ook een relatief voordelig onderhoudscontract afsluiten.

• Lagere financieringslasten

Doordat de aandelen van TenneT in handen zijn van de Nederlandse Staat kan het bedrijf op de kapitaalmarkt veelal goedkoper geld lenen dan private partijen. Dit geld kan het bedrijf nodig hebben voor investeringen in het net op zee.

• Grotere beschikbaarheid

TenneT maximaliseert met diverse technische maatregelen de beschikbaarheid van transportcapaciteit op het net op zee. Zo verbindt het bedrijf meerdere platforms binnen een windenergiegebied onderling, waardoor er bij eventuele storingen minder verlies van elektriciteitsproductie optreedt.

• Betere integratie in hoogspanningsnet

TenneT beheert ook het hoogspanningsnet op land. Daardoor kan het bedrijf het net op zee optimaal afstemmen op het landelijk hoogspanningsnet. Dit leidt ertoe dat de belasting van het hoogspanningsnet beter gespreid wordt en er bij teveel energieaanbod minder congestie (‘filevorming’) optreedt. Daardoor vermijdt TenneT kosten voor maatregelen tegen congestie. Ook hoeft ze minder (snel) te investeren in de uitbreiding of verzwaring van het hoogspanningsnet op land.

• Innovatie

Vanwege de omvang van het net op zee kan TenneT sneller innovaties afdwingen die kosten besparen. Eén concreet voorbeeld is de toepassing van een hoger spanningsniveau (66 kilovolt) bij de aansluitingen van de windturbines op het platform dan tot voor kort gebruikelijk was. Een ander concreet voorbeeld is de toepassing van gelijkstroomverbindingen met een transportcapaciteit van 2 gigawatt op zee.

In een recent onderzoek is vergeleken wat meerdere landen aan kosten maken voor de verbindingen tussen windparken op zee en het hoogspanningsnet op land. Uit die vergelijking blijkt dat een landelijke netbeheerder als TenneT die verbinding beter en goedkoper kan maken dan een private windparkontwikkelaar (zie ook het kader hieronder).

Kosten van het net op zee (tot en met 2023)

In het Energieakkoord staat welke windparken tot en met 2023 in bedrijf genomen worden. TenneT sluit de geplande windparken op zee aan op het hoogspanningsnet op land. De investering in deze delen van het net op zee bedraagt 2 miljard euro. TenneT mag deze investeringskosten afschrijven. Samen met de kosten voor onderhoud en financiering bedragen de kosten circa 1,4 cent per getransporteerde kilowattuur (kWh). Dit zijn overigens niet de kosten die de eindverbruikers per kWh op hun energierekening zien. Omdat die eindverbruikers ook elektriciteit uit andere bronnen ontvangen, zijn de kosten per kWh op hun energierekening veel lager.

Kosten van het net op zee (2024-2030/31)

De windparken die tussen 2024 en 2031 in bedrijf komen, liggen verder op zee. Daardoor zijn er voor de aansluiting op het net op land langere kabels nodig en (deels) duurdere technieken, zoals gelijkstroom in plaats van wisselstroom. De investeringskosten van deze delen van het net op zee zijn ongeveer 26 miljard euro. Samen met de kosten voor onderhoud en financiering bedragen de kosten circa 2,6 – 3,0 cent per getransporteerde kilowattuur (kWh). Bij deze bedragen hoort dezelfde nuancering als hierboven is gegeven voor de periode tot en met 2023.