Bodemleven

Bodemdieren

Op de bodem van de Noordzee komen veel verschillende bodemdieren voor zoals schelpdieren en wormen. Bodemdieren vervullen allerlei ecologische functies zoals recycling van voedingstoffen en ze dienen als voedsel voor vissen, vogels en zeezoogdieren (waaronder zeehonden en bruinvissen). Welke soorten je aantreft hangt samen met onder meer bodemeigenschappen, afstand tot de kust en de visserijdruk. Door jarenlange verstoring als gevolg van met name visserij met sleepnetten is de diversiteit van bodemdieren achteruitgegaan: er zijn minder langlevende soorten en meer wormen in plaats van schelpdieren. Hiernaast vind je weinig stenen op de bodem en zijn oester- en mosselbanken nauwelijks aanwezig.

Effect van windparken

Windparken op zee kunnen verschillende effecten hebben op bodemdieren. Het verbod op visserij met sleepnetten in de windparken leidt naar verwachting tot een toename van de biodiversiteit van bodemdieren. Een ander effect is dat het tegen erosie gebruikte stortsteen rondom de turbinepalen kansen biedt voor soorten zoals mosselen en oesters, anemonen, naaktslakken, kreeften, krabben en vissen.

Onderzoek

In het Wind op zee ecologisch programma (Wozep) wordt onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van bodemdieren in de ‘zachte’ bodem tussen windturbines in de windparken die momenteel in gebruik zijn. Tot op heden (11 en 15 jaar na de start van het onderzochte windpark) is er nog geen duidelijke verandering waargenomen. De verwachting is echter dat dergelijke veranderingen pas na langere tijd (meer dan 15 jaar) waar te nemen zijn. In 2022 zal er een opnieuw een meting worden uitgevoerd.

Op stortsteen en turbinepalen zijn wel grote veranderingen waargenomen: er hebben zich veel bodemdieren per oppervlakte gevestigd en de biodiversiteit is groot. Opvallend zijn de grote aantallen mosselen die zich op de turbinepalen gevestigd hebben. Het onderzoek rondom de turbinepalen is gestopt omdat de inzet van duikers vanwege veiligheidsvoorschriften niet meer is toegestaan. Gekeken wordt naar een andere onderzoeksmethode. Hiervoor is in 2023 in windpark Hollandse Kust Zuid een pilot gestart met een op afstand bestuurbaar voertuig met een 'schraaptool', die fauna van de turbinepaal kan schrapen. De eerste resultaten zijn veelbelovend.

Met een modelstudie wordt gekeken naar de mogelijke effecten van hele grote oppervlakten windparken in de Noordzee op het ecosysteem. De mosselen op de turbinepalen die het zeewater filteren, vormen een van de belangrijke onderwerpen in deze studie. Hiernaast wordt gekeken naar het effect van windparken op de basisprocessen van de Noordzee zoals stroming, golfwerking, helderheid van het water, etc.

Maatregelen

De resultaten van het onderzoek van Wozep naar de effecten van de afwezigheid van visserij en aanwezigheid van stortsteen en turbinepalen vormen de basis voor voorschriften in de kavelbesluiten voor het windpark. In deze voorschriften is opgenomen dat bij de bouw van windparken de natuur zoveel mogelijk versterkt moet worden; dit wordt natuur-inclusief bouwen genoemd. Doel is om omstandigheden voor vestiging en voortplanting van bodemdieren (zoals de platte oester) maar ook voor vissen (bijvoorbeeld kabeljauw) te verbeteren.