Meervoudig gebruik van windparken op zee

Eén stuk zee kan op verschillende manieren gebruikt worden. Zelfs tegelijkertijd. Datzelfde geldt voor een windpark. ‘Doorvaart’ en ‘medegebruik’ zijn bij dat meervoudige gebruik centrale begrippen. Wat betekenen die termen precies?

Meervoudig ruimtegebruik

Omdat ook op zee de ruimte schaars is, zet de Nederlandse Rijksoverheid in op efficiënt ‘meervoudig ruimtegebruik’. Dat wil zeggen dat verschillende activiteiten zoveel mogelijk gecombineerd worden of naast elkaar plaatsvinden in dezelfde ruimte.

Bij windparken op zee gaat het om twee specifieke vormen van meervoudig ruimtegebruik: doorvaart (van schepen) en medegebruik. Deze vormen bieden kansen voor de bereikbaarheid van de Noordzee en versterking van het duurzame gebruik en de biodiversiteit.

Doorvaart door windparken

Het bouwen van steeds meer windparken op de Noordzee heeft gevolgen voor schepen die over diezelfde zee varen. De Rijksoverheid streeft ernaar dat zoveel mogelijk door de windenergiegebieden gevaren kan worden. En dat dit veilig gebeurt. Dit betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden. Want waar schepen varen, is (vaak) ander medegebruik niet mogelijk. Dit geldt ook omgekeerd. Om doorvaart en medegebruik mogelijk te maken zijn er in de windenergiegebieden passages opgenomen waar doorheen gevaren mag worden. Het gebruik van de doorvaartpassages wordt toegestaan voor schepen tot 46 meter. Daarmee zijn deze doorvaartpassages geschikt voor vissersschepen en voor een groot deel van de recreatievaart. Schepen mogen, als ze daarvoor zijn ingericht, ook ’s nachts gebruik maken van de doorvaartpassages. Met deze doorvaartpassages kan het scheepvaartverkeer veilig door de windenergiegebieden varen. De doorvaart mag dan ook niet worden belemmerd.

Medegebruik van windparken

Onder medegebruik in windenergiegebieden verstaan we natuurontwikkeling, passieve visserij (met stilstaande netten), aqua- en maricultuur en andere vormen van duurzame energie zoals zonnepanelen en getijde-energie. Vissen met sleepnetten (actieve visserij) is niet toegestaan. Voor de windenergiegebieden Hollandse Kust (zuid, noord en west), IJmuiden Ver en Ten noorden van de Waddeneilanden wordt een ‘Handreiking gebiedspaspoort’ gemaakt. Voor windenergiegebied Borssele is deze Handreiking al gemaakt en gepubliceerd. Kijk voor meer informatie en de Handreiking op het Noordzeeloket. Hierin is aangegeven waar ruimte is voor medegebruik. Medegebruik is niet mogelijk in doorvaartpassages en in de onderhouds- en veiligheidszones rondom platforms, windturbines, kabels en in de aanvaarroutes daar naartoe.

Met behulp van de ‘Handreiking gebiedspaspoort’ wordt per windenergiegebied onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van medegebruik en welk type medegebruik in welke mate per windpark de voorkeur krijgt. Dit hangt onder andere af van de specifieke omstandigheden en locatie van het windpark. Voor windenergiegebied Borssele ziet dit er zo uit:

Voor alle activiteiten van medegebruik moet vooraf toestemming worden gevraagd, meestal in de vorm van een vergunning. Meer informatie hierover is te vinden bij Rijkswaterstaat.

Doorvaart en medegebruik in de praktijk

Maatwerk per windpark

Voor alle nieuwe windenergiegebieden gelden dezelfde basisregels voor doorvaart en medegebruik. Daarbinnen wordt per windpark bekeken wat mogelijk is: welke vormen van medegebruik samen kunnen gaan of waar voorrang moet worden gegeven aan doorvaart.

Om keuzes te kunnen maken, is beleid nodig. Het Programma Noordzee 2022-2027 bevat voor dit nieuwe beleid een beleids- en afwegingskader. Dit programma Noordzee 2022-2027 is onderdeel van het Nationaal Waterprogramma (opent in nieuw venster) (verwijst naar een andere website) 2022-2027. De ontwikkeling en praktische uitwerking van de beleids- en afwegingskaders vindt in overleg met de betrokken belanghebbenden plaats in onder andere een Community of Practice Noordzee.

Windparken Luchterduinen, Egmond aan Zee, prinses Amalia en Gemini

In de parken Luchterduinen (LUD), Offshore Windpark Egmond aan Zee (OWEZ) en Prinses Amalia Windpark (PAWP) is doorvaart voor schepen tot 24 meter toegestaan. Om gevolgen van eerdergenoemde risico’s te voorkomen, stelt de Rijksoverheid voorwaarden aan de doorvaart (zie kader hieronder).
Overtreding van deze voorwaarden – of de ongeoorloofde betreding van een windpark – is een strafbaar feit en wordt als zodanig behandeld. Wie de regels niet naleeft, riskeert een geldboete. De Kustwacht controleert op de naleving van deze regels.

In deze windparken is medegebruik wel mogelijk, maar vanwege de beperkte ruimte gaat het hier om kleinschalige proefprojecten, zoals een proef met het vissen met korven en kubben op krabben en kreeften in Prinses Amalia Windpark. Sportvissen met een hengel is ook toegestaan. Het is hierbij verplicht om met boot en hengelgerei minimaal 50 meter afstand te houden tot turbines (dit geldt ook voor voorwerpen vanaf het vaartuig, zoals lijnen, dobbers en haken) en 500 meter tot een transformatorplatform. Kijk voor meer informatie op het Noordzeeloket.

Gemini

In de Gemini-windparken zijn doorvaart en medegebruik vooralsnog niet mogelijk, doordat er tot op heden geen goede handhaving mogelijk is.

Voorwaarden voor doorvaart en medegebruik in windparken LUD, OWEZ en PAWP