De zichtbaarheid van windparken

Een deel van de windparken is zichtbaar vanaf de kust. Dit geldt voor de windparken Egmond aan Zee, Prinses Amalia en Luchterduinen. Ook de windparken in de gebieden Borssele, Hollandse Kust (zuid) en Hollandse Kust (noord) zijn of zullen te zien zijn vanaf de kust.

De zichtbaarheid van windturbines verschilt per windpark. De zichtbaarheid is afhankelijk van de afstand tot de kust. Ook het weer (helder of nevelig, bewolkt of onbewolkt) is bepalend, evenals de stand van de zon (al of niet tegenlicht).

Ten slotte speelt het zicht van individuen ook een rol (sommige mensen hebben betere ogen dan anderen).
Voor elk windpark is vastgesteld hoe lang de dichtstbijzijnde windturbine zichtbaar is vanaf de kust. Die tijd wordt uitgedrukt in een ‘zichtbaarheidspercentage’. Het zichtbaarheidspercentage van windturbines is het hoogst in de zomerperiode (van 1 mei tot en met 30 september). Het percentage is lager vanaf plekken aan de kust die verder van het windpark liggen.

Duur van de zichtbaarheid

De dichtstbijzijnde windturbines van de windparken in Borssele staan ruim 22 kilometer uit de kust. Gedurende de zomermaanden zullen deze turbines een deel van de dag te zien zijn. Om precies te zijn 15 tot 27 procent van de tijd tussen 7:00 en 21:00 uur.
De dichtstbijzijnde windparken van de gebieden Hollandse Kust (zuid) en Hollandse Kust (noord) staan 18,5 kilometer uit de kust. De dichtstbijzijnde turbines zullen in de zomerperiode maximaal 37 tot 43 procent van de tijd zichtbaar zijn.
De windturbines in de gebieden Hollandse Kust (west), IJmuiden Ver en Ten noorden van de Waddeneilanden zullen dusdanig ver van de kust komen te staan dat ze niet zichtbaar zullen zijn vanaf land.

Bovenstaande zichtbaarheidspercentages zijn bepaald aan de hand van langjarige meetreeksen van zichtafstanden. Die reeksen komen van KNMI-weerstations aan de kust. De zichtbaarheidspercentages in de milieueffectrapportages bij de kavelbesluiten zijn gebaseerd op deze meetreeksen.

Beperking van zichtbaarheid

De zorg om de zichtbaarheid van windparken leeft vooral bij (inwoners van) kustgemeenten. De Rijksoverheid heeft in overleg met lokale wethouders en ambtenaren van kustgemeenten (Noord- en Zuid-Nederland) laten onderzoeken hoe deze zichtbaarheid beperkt kan worden. Uit dit onderzoek is gebleken dat twee aspecten bepalend zijn voor de zichtbaarheid van windturbines:

  • hun verlichting (vooral ’s nachts van belang);
  • hun kleuren (vooral overdag van belang)

Het zoeken was naar verlichting en kleuren die de zichtbaarheid verkleinen. Daarbij moesten onderzoekers rekening houden met de vereisten voor zichtbaarheid van windparken voor scheepvaart en vliegverkeer op zee (vooral helikopterverkeer van en naar olie- en gasplatforms). Deze medegebruikers van de Noordzee moeten veilig in en rondom de windparken kunnen bewegen. Onderzoekers stemden hun voorstel voor verlichting en kleur af met de scheepvaart, het vliegverkeer op zee en de Inspectie voor de Leefbaarheid en Transport.

Verlichting van windparken aanpassen

Onderzoek voor het bepalen van geschikte windparkverlichting richtte zich op bestaande windparken. Ook deden onderzoekers testvluchten in helikoptervliegsimulatoren in Italië en Finland. Eén van hun conclusies was dat van de verlichting van bestaande windparken op zee vooral het knipperende rode licht boven op de mast van de windturbine als storend wordt ervaren.
Op basis van dit onderzoek zijn onderstaande afspraken gemaakt over de verlichting van nog te bouwen windparken. Deze afspraken staan als verplichting opgenomen in de voorschriften van de kavelbesluiten voor de windparken.

  • Laat verlichting niet meer knipperen, maar vast branden.
  • Dim het licht bij goed zicht; naar 30 procent van de volledige lichtsterkte als het zicht tussen de 5 en 10 kilometer is, naar 10 procent van die volledige lichtsterkte als het zicht meer dan 10 kilometer is.
  • Verlicht alleen de windturbines aan de buitenzijde van een windpark. Een eis bij deze ‘contourverlichting’ is wel dat iemand in de cockpit van een helikopter of vliegtuig aan de horizon niet meer dan 900 meter afstand ziet tussen de afzonderlijke lichten op windturbines. Afhankelijk van het ontwerp van het windpark zal dan één à twee op de drie windturbines verlicht te zijn.

Contourverlichting van een windpark

Contourverlichting

Momenteel loopt er een vervolgonderzoek naar de mogelijkheden om de verlichting van windturbines (op zee én op land) nog beperkter te laten branden, namelijk alleen wanneer er vliegtuigen of helikopters in de buurt van het windpark komen. Hiervoor wordt dan een radardetectiesysteem toegepast. Een eerste studie heeft al aangetoond dat dit concept in principe werkt. Op dit moment wordt bekeken of en onder welke voorwaarden een dergelijk detectie- en verlichtingssysteem kan worden toegestaan en veilig kan worden toegepast.

Kleurstelling van windparken aanpassen

De kleur van windturbines is van invloed op hun zichtbaarheid overdag. Onderzoekers hebben in stappen bekeken wat de effecten zijn van een andere kleurstelling van windparken:

  • Ze bekeken eerst de wetenschappelijke literatuur. Daaruit kwamen voldoende aanwijzingen dat kleurstelling de zichtbaarheid van windparken kan beïnvloeden.
  • Ze ontwierpen vervolgens schaalmodellen van windturbines, elk met een hoogte van 3 meter. Een testpanel beoordeelde deze schaalmodellen; zij vergeleken op de Tweede Maasvlakte een standaard witte windturbine met twee verschillende grijze turbines. Uit dit onderzoek bleek dat witte windturbines het minst zichtbaar zijn bij bewolkt weer. De witte turbines zijn dan lastig te onderscheiden van de witgrijze achtergrondkleur van de lucht. Bij zonnig weer met een blauwe lucht op de achtergrond zijn grijze windturbines juist het minst zichtbaar.
  • De onderzoekers maakten op basis van deze test fotovisualisaties van windparken in verschillende kleurstellingen. Die legden ze ter waardering voor aan meer dan 1.100 personen, onder wie inwoners van kustgemeenten. Zij bleken een lichte voorkeur te hebben voor grijze windturbines.

De onderzoekers adviseerden uiteindelijk de donkerste grijstint te gebruiken die is toegestaan in de internationale voorschriften voor luchtvaartveiligheid: kleur RAL 7035 (zie afbeelding). Deze kleur wordt nu in de kavelbesluiten verplicht voorgeschreven.

RAL 7035

Geen camouflagepatronen voor windparken

Uit het onderzoek bleek dat ook camouflagepatronen de zichtbaarheid verminderden. Ze maken windturbines op afstand minder herkenbaar: voor het oog lijkt het door de patronen alsof die turbines opgeknipt zijn in kleinere delen. Camouflagepatronen zijn echter niet toegestaan volgens de internationale voorschriften voor luchtvaartveiligheid.
Daarnaast is het coaten (verven) van windturbines in camouflagepatronen lastiger. Het coatproces en de verfinstallatie moeten daar namelijk speciaal aan worden aangepast. Bovendien kunnen camouflagepatronen leiden tot ‘stress’: een zwart vlak warmt sneller en sterker op dan een naastgelegen wit vlak. Hierdoor kan op de lange termijn de levensduur van de mast en wieken afnemen.

Gevolgen zichtbaarheid voor lokale economie

De Rijksoverheid heeft laten onderzoeken welke gevolgen de komst – en in het bijzonder de zichtbaarheid – van de windparken op zee hebben voor de lokale economie. Zij wilde daarbij in het bijzonder laten kijken naar de effecten op recreatie en kusttoerisme.
In 2016 bestudeerde economisch onderzoeksbureau Decisio de regionale kosten en baten en de werkgelegenheidseffecten van de Hollandse Kust-windparken. Daaruit bleek dat er in zeer beperkte mate negatieve effecten te verwachten zijn voor de recreatie- en toerismesector aan de kust.
Op verzoek van de kustregio’s is in 2016 aanvullend onderzoek gedaan naar de toeristische en recreatieve beleving van de kust bij de komst van windparken op zee. Deze studie bevestigde het beeld dat eventuele negatieve effecten zeer beperkt zullen zijn.

Ondanks deze studies bleven enkele kustregio’s bezorgd dat de komst van die windparken wellicht toch een terugloop van het toerisme en recreatie zouden veroorzaken. Daarom keek de Rijksoverheid met de kustregio’s of er draagvlak was voor een gezamenlijke promotie van de Nederlandse kust. Zouden ze daarmee samen het toerisme en de recreatie willen stimuleren? Uit dit onderzoek, uitgevoerd door het bureau Motivaction in 2018-2019, bleek dat het merendeel van de kustgemeenten er de voorkeur aan geeft om alleen de eigen unieke karakteristieken te promoten.

Doorverwijzingen

Nederlandse aanpak

Waarom is windenergie op zee nodig? Wat zijn de doelen en hoe zorgt de Rijksoverheid ervoor dat doelen worden gehaald.

Noordzee

Over hoe de Rijksoverheid de Noordzee beheert en hoe de ruimte op de Noordzee is verdeeld. Wat op de Noordzee kan en mag, en welke regels en voorwaarden daarvoor gelden.

Innovatie

Innovatie, ontwikkeling (internationale) samenwerking en opleidingen zijn belangrijk om de kosten van wind op zee omlaag te krijgen en biedt daarmee economische kansen.

Werk en scholing

De windsector biedt perspectieven voor mensen die willen werken in de wind. NWEA is de verbinder binnen de sector en koppelt relevante partijen aan elkaar binnen de sector.

Veelgestelde vragen

Op deze website vindt u veel informatie over Wind op zee. Vindt u niet wat u zoekt? Kijk dan bij de veelgestelde vragen of neem contact met ons op.

Voorgestelde veelgestelde vragen