Aanlandingen wind op zee
De verbinding tussen een windpark op zee en het energiesysteem op land, noemen we ook wel de aanlanding van energie. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderzoekt op dit moment in 2 programma’s mogelijke routes om de opgewekte elektriciteit en waterstof van zee naar het vasteland te brengen: het Programma Aansluiting Wind Op Zee – Eemshaven (PAWOZ – Eemshaven) en het Programma Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee 2031-2040 (VAWOZ).
Wat?
Waaruit bestaat de aanlanding van windenergie op zee?
De onderzoeksprogramma’s voor de aanlanding van windenergie op zee hebben veel overlap met het net op zee. Ook hier spelen de kabels en leidingen die van zee naar land lopen een belangrijke rol. Daarnaast onderzoeken de programma’s ook het laatste stukje van de aanlanding: hoe en waar de elektriciteit op het hoogspanningsnet of het toekomstig waterstofnetwerk in Nederland komt. Dit bestaat uit verschillende onderdelen:
- Het converterstation op land. Omdat nieuwe windparken steeds verder op zee komen te liggen, komt steeds meer elektriciteit in de vorm van gelijkstroom aan land. Gelijkstroom leidt bij het transport van stroom over grote afstanden tot minder energieverlies dan wisselstroom. De gelijkstroom gaat eerst naar een converterstation, dat de gelijkstroom omzet in wisselstroom.
- Het transformatorstation op land. Het transformatorstation ontvangt de stroom direct van de kabels tussen het windpark op zee en het vasteland (bij windparken op minder dan 100 kilometer van de kust) of van het converterstation (bij windparken op meer dan 100 kilometer van de kust). Het transformatorstation brengt de stroom op de juiste spanning. Daarna stuurt het de elektriciteit door naar een hoogspanningsstation in de buurt.
- Het hoogspanningsstation. Dit station zet de elektriciteit op het landelijke hoogspanningsnet. Vanaf daar gaat de elektriciteit verder richting de afnemers, zoals de industrie en huishoudens. Om energieverlies te voorkomen, is het belangrijk dat het converterstation en transformatorstation dicht bij het hoogspanningsstation staan.
- Een elektrolyser. Elektrolyse splitst met behulp van elektriciteit (opgewekt uit windenergie) water in waterstof (in gasvorm) en zuurstof. Onderzoek moet duidelijk maken of elektrolyse op zee mogelijk is. Dit kan in de turbine zelf (decentraal) of op een centraal punt. Als de elektrolyse niet op zee gebeurt, moet een elektrolyser de opgewekte energie die aan land komt met een elektrolyser omzetten in waterstof en zuurstof.
- Toekomstig waterstofnetwerk. Als de opgewekte energie is omgezet naar waterstof, dan wordt de waterstof via pijpleidingen op het toekomstige waterstofnetwerk aangesloten.
PAWOZ - Eemshaven
Het Programma Aansluiting Wind Op Zee – Eemshaven (PAWOZ-Eemshaven) onderzoekt de mogelijkheden voor kabel- en leidingroutes vanaf de Noordzee naar de Eemshaven in Groningen. Het programma heeft 2 doelen:
- Volgens de routekaart 21 GW routes vastleggen waarmee de windparken Doordewind (4 GW) en Ten noorden van de Waddeneilanden (waterstofdemo van 500 MW) aangesloten worden in de omgeving van de Eemshaven.
- Mogelijke routes naar de Eemshaven voor toekomstige windparken onderzoeken.
In het grote onderzoeksgebied van PAWOZ - Eemshaven maakt het programma keuzes over de ruimte die beschikbaar is. En hoe we die gebruiken. Deze keuzes hebben invloed op:
- omgeving
- natuur
- scheepvaart
- landbouw
- visserij
- economie
Op dit moment is de planning om het conceptprogramma aan het eind van 2024 klaar te hebben. Dan is bekend welke route(s) de opgewekte windenergie van windenergiegebieden Doordewind en Ten Noorden van de Waddeneilanden af moet leggen. De procedure voor de aansluiting van Doordewind start dan waarschijnlijk in de eerste helft van 2025.
De planning voor de aansluiting van windenergiegebied Ten noorden van de Waddeneilanden hangt af van de onderzoeken naar het hergebruik van bestaande leidingen. Als dit mogelijk is, hoeft de windenergie namelijk niet met een nieuwe route aan land te komen.
Mogelijke routes die overblijven komen in het Programma Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee 2031-2040. Deze routes zijn geschikt voor toekomstige windparken.
VAWOZ
Het doel is om tussen 2031 en 2040 29 gigawatt aan windenergie op zee te realiseren. Het Programma Verbindingen Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ) 2031-2040 onderzoekt hoe deze energie aan land moet komen en kan aansluiten op het hoogspanningsnet of waterstofnetwerk. Ook onderzoekt het programma mogelijke locaties op land om met elektrolyse van windenergie waterstof te maken. Hiervoor werkt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat nauw samen met onder meer Rijkswaterstaat, Gasunie, TenneT en lokale overheden.
Om tot 29 gigawatt te komen, wil Programma VAWOZ 10 elektriciteitskabels van elk 2 gigawatt en 2 waterstofverbindingen aan land brengen. Hiervoor onderzoekt het programma kansrijke kabel- en leidingroutes op de Noordzee en zogenaamde aanlandlocaties in verschillende regio’s in Nederland:
- Noord-Holland
- Zuid-Holland
- Noord-Brabant en Limburg
- Zeeland
- Noordzee
Het doel is om zoveel mogelijk energie direct aan te sluiten op grote industriële afnemers. Hiervoor kijkt het programma naar 4 grote industriële clusters in Nederland: Rotterdam/Rijnmond, Noordzeekanaalgebied (Tata Steel), Chemelot (Zuid-Limburg) en Zeeland. De meeste beoogde aanlandlocaties zitten dan ook in de buurt van deze clusters.
Er zijn een aantal onderwerpen die belangrijk zijn om te onderzoeken, voordat de keuze voor een bepaalde aanlandlocatie wordt gemaakt. Het programma VAWOZ onderzoekt deze onderwerpen. Denk bijvoorbeeld aan:
- of de elektriciteit past op het elektriciteitsnet;
- wat de gevolgen zijn voor het milieu;
- de ruimtelijke omgeving;
- de economie;
- of de plannen technisch mogelijk, veilig en betaalbaar zijn.
Daarnaast kijkt het programma of de plannen nog passen binnen de plannen voor het energiesysteem van de toekomst.
Lees meer over de activiteiten en stand van zaken van het Programma VAWOZ